بررسی مسئله «مهدویّت» در باورها و کارکردهای تحریف‌گرایانۀ اقطابِ «نعمت اللّهی گنابادی»
■ سیّد حسین شفیعی دارابی*
چکیده
اعتقاد به ظهورِ منجی که ریشه در معارف قرآنی دارد، از اعتقادات و آموزه‌های مهم و مبنایی اسلام و باوری مشترک میان قاطبۀ مذاهب اسلامی و به ویژه، شیعۀ اثنی‌عشری به‌حساب می‌آید. از آنجا که اهل تصوّف و از جمله طریقت نعمت‌اللّهی گنابادی نگاه و برداشتی متفاوت و مناقشه‌برانگیز از «مهدویت» دارند، بررسی انگاره‌های آنان در این حوزه و واکاوی میزان همسانی و همسوییِ باورداشت آنان با آموزه‌ها و اعتقاداتِ شیعی در این حوزه، در خور اعتنا و حائز اهمیت است. در این مقاله، به شیوه‌ای توصیفی- تحلیلی و با تکیه و تمرکز بر نگاشته‌ها و آثار اهل تصوّف و به‌ویژه اقطاب فرقه نعمت اللّهیه، به واکاوی نگاه و نگرش این فرقه به منجی و مهدی‌باوری و بررسی میزان سازگاری و سنخیّت آن با آموزه‌های اسلامی- شیعی پرداخته شده است. در این راستا، افزون بر بازشناسی و تبیین «مهدویت شخصیّه» به عنوان باور بنیادین و بی‌بدیل شیعی، و بازشناسی و نقد «مهدویت نوعیه» به عنوان یکی از انگاره های انحرافی فرقۀ نعمت اللّهیه، اهم پیامدها و کارکردهای آن بیان و بازگو شده است. شایان ذکر است، اقطاب فرقۀ نعمت اللّهی گنابادی، همواره کوشیده‌اند تا باورهـا و رویکردهایشـان در حوزۀ مهدویت را همخوان با اصول و اعتقادات ناب موعود‌گرایانه شیعی، جلوه دهند و در این راستا بارها از حتمیّتِ وقوع، شرایط، زمان، و ویژگی‌های ظهور امام زمان (عج) سخن گفته‌اند، اما تعبیر و تفسیرهای خاص این فرقه، از مهدویت و به‌ویژه طرح و تأیید اندیشۀ «مهدویّت نوعیّه» و «بیعت وَلویّه»، افزون بر آنکه رگه‌هایی از تحریف و انحراف در باورها و رویکردهای فرقۀ نعمت اللّهیه را آشکار می‌سازد، گواهِ گویایی است بر این‌که رویکرد و نگاه این فرقه با آموزۀ مترقی و موردِ وفاق شیعه در باب مهدویت، متفاوت است، بلکه فاصله بسیار دارد.
کلیدواژه‌ها: مهدویت، موعود‌باوری، عقاید صوفیه، فرقه نعمت اللّهیه، مهدویت نوعیه، مهدویت نوعیه، آموزه‌های شیعی، انحرافات صوفیه.
* دکترای تفسیر و علوم قرآنی، استادیار دانشگاه مجازی المصطفی| shafieidarabi@chmail.ir
بدون دیدگاه