■ علیرضا دوستی*
چکیده
کتاب حدیقة الشیعه – اثر مشهور و ماندگار مقدّس اردبیلی – دربرگیرندۀ روایاتی ناب است که از طریق دیگری به ما نرسیده است. همچنین بخشی از این کتاب نیز به مطاعنِ صوفیه و مذمّت متصوّفه اختصاص یافته که از ویژگی‌‌‌های منحصر به فرد آن است و به نوعی جامع‌ترین اثر در اشاره به عقائد صوفیه و آئین‌های بدعت‌‌‌‌‌آلود آنها به‌حساب می‌آید. البته، پاره‌ای از مطالبی که در این کتاب گِرد آمده را می‌توان در نُسخِ خطی و آثار پیشین پیدا کرد که خود شاهدِ صدقی بر اعتبار مطالب و محتوای این کتاب است. با این همه، برخی مشایخ صوفیه، اتقان و اعتبار این اثر را زیر سؤال برده و آن را مجعول دانسته و به نویسنده دیگری منتسب کرده‌اند. برخی نیز بخش مربوط به مذمّت صوفیه را جعلی انگاشته‌اند. در این میان، ملا محمد دارابی با این ادعا که حدیقة الشیعه نسخه تحریف شده‌ای از کاشف الحق – نوشته ملا معز اردستانی- است، در حاشیه کتاب مقامات السالکین، ده دلیل بر مجعول بودن این اثر اقامه کرده است. یکی از محققان معاصر نیز کاستی‌ها و اشتباهات حدیقة الشیعه را احصاء کرده و آنها را دلیل بر عدم صحت انتساب آن به مقدس اردبیلی دانسته است. در این مقاله، پس از بررسی اقوال و ادله مدعیانی که در صحت انتساب این کتاب به مقدس اردبیلی تردید روا داشته‌اند، با تکیه بر قراین (داخلی و خارجی) و امارات متعددی که موید صحت انتساب این اثر به محقق اردبیلی‌اند، به ادله و اشکالات ملاّ محمد دارابی پاسخ داده شده است. شایان ذکر است، بسیاری از اهل خبره در علمِ رجال و کتاب‌شناسی، بر صحت انتساب این کتاب تأکید کرده و مطالبی را از این اثر، در مکتوبات خود درج و نقل کرده‌اند که بیانگر اعتماد آنها به این کتاب بوده و از جمله شواهدی‌اند که جایی برای شک و تردید در انتساب این اثر به محقق اردبیلی باقی نمی‌گذارند.
کلیدواژه‌ها: محقق اردبیلی، حدیقة الشیعه، “حدیقة الشیعه” کاشف الحق، اردستانی، احادیث مذمت صوفیه، مطاعن صوفیه، نقد صوفیه، تصوّف.
* دانش‌آموختۀ سطح چهار حوزه علمیه | alireza14dosty@gmail.com
بدون دیدگاه